Zaburzenia rozwoju u dzieci są z roku na rok coraz częściej diagnozowane. Rodzice mierzą się z różnymi trudnościami, które mają wpływ na powodzenia edukacyjne, społeczne i emocjonalne ich pociech.
Spis treści
Jednym z częściej diagnozowanych zaburzeń jest ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Charakterystyczne dla tego zespołu objawy związane są z zaburzeniami koncentracji uwagi, nadmierną aktywnością psychoruchową występującą u człowieka od dłuższego czasu. Jakie jest zatem podłoże pojawienia się ADHD u człowieka?
Przyczyny ADHD
Przyczyny ADHD są wieloczynnikowe. Za sprawą szybko rozwijających się metod badań nad mózgiem, poznajemy coraz więcej szczegółów związanych z uwarunkowaniem genetycznym, anatomicznym, czy neuropsychologicznym. Badania wykazują, że występowanie zaburzeń psychoruchowych u przynajmniej jednego z rodziców, zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia ich u dziecka. Procent dziedziczności sięga nawet do około 50%. Istniejące nieprawidłowości, powodują zmiany w strukturach mózgu, co w konsekwencji doprowadza do zaburzeń zachowania i procesów poznawczych oraz powoduje nadpobudliwość dziecka. Badania wykazują, że objawy ADHD u dzieci mają szerokie podłoże i pojawiają się w różnych obszarach funkcjonowania dziecka. Przyjrzyjmy się temu, jak rozpoznać ADHD i jakie są wczesne oznaki nieprawidłowości?
Objawy ADHD u dzieci:
- Nadpobudliwość objawiająca się nadmierną aktywnością fizyczną.
Do takich zachowań zaliczyć możemy nieustanną potrzebę kręcenia się, stukanie nogą lub ręką, trudności w pozostaniu w miejscu (na przykład w ławce podczas zajęć lub w pracy). Chęć biegania lub wspinania się w nieodpowiednich na to momentach, częste zmiany pozycji ciała.
- Impulsywność przejawiająca się zachowaniem podporządkowanym impulsowi.
Zaliczymy do tego działania bez zastanowienia się nad konsekwencjami, przerywanie innym podczas rozmów lub gier, trudności w czekaniu na swoją kolej lub podejmowanie nagłych decyzji bez przemyślenia.
- Deficyt uwagi, czyli trudności z koncentracją.
Mogą być to problemy w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu lub podczas zabawy. Błędne rozumienie instrukcji i trudności w ich wykonaniu. Częste zapominanie o codziennych obowiązkach oraz rozpraszanie się przez bodźce zewnętrzne.
-
Nadwrażliwość przejawiająca się łatwym powstawaniem stanów i reakcji emocjonalnych oraz ich dużej sile.
Charakterystyczne dla tego obszaru zachowania to między innymi gwałtowne i częste zmiany nastrojów, silne reakcje na krytykę np. drobna uwaga może wywołać smutek lub złość. Zachowanie dziecka z ADHD jest trudne do przewidzenia i regulowania. Emocje zmieniają się bardzo szybko, dlatego obserwujemy duże zmiany nastrojów w krótkim czasie. Osoba może przechodzić od radości do frustracji w zaledwie kilka minut. Wpływa to również na problemy w nawiązywaniu bliskich relacji i utrzymywanie ich.
- Zakłócenia motywacji.
Przejawiają się one brakiem samoregulacji dzieci, problemem z rozpoczęciem zadania, a dokładniej tendencją do odkładania go na później, czyli tzw. prokrastynacją. Trudności z motywowaniem się do działania widoczne są również w długotrwałych aktywnościach wymagających kilku kroków do ich ukończenia oraz problemami z organizacją i planowaniem pracy.
- Zakłócenia w funkcjonowaniu społecznym.
Związane są z nawiązywaniem relacji i trudnością w rozumieniu norm społecznych. Dzieci wielokrotnie potrafią przerywać rozmowy lub wtrącać się w wypowiedzi innych, co bywa odbierane jako brak szacunku lub zainteresowania. Mają trudności ze słuchaniem i dokończeniem rozmowy, zmieniają temat, przez jest problem w płynnej komunikacji. W szkole podczas zajęć obserwowane jest brak zrozumienia reguł np. w grach zespołowych, nadmierne reakcje emocjonalne powodują nieporozumienia lub konflikty z rówieśnikami. Z powodu trudności w interakcjach społecznych dzieci z ADHD mogą czuć się wykluczone z grup rówieśniczych i osamotnione w szkole.
Nadruchliwość u dziecka, jesteśmy w stanie zaobserwować już w pierwszych miesiącach życia. Mimo to, diagnozowanie ADHD następuje najwcześniej na początkowych etapach rozwoju przedszkolnego. Należy pamiętać, że zazwyczaj pełne spektrum zaburzeń występuje między 6 a 12 rokiem życia. Zatem jak zdiagnozować ADHD u dziecka?
Jak diagnozuje się ADHD?
Szeroko dostępna wiedza specjalistyczna oraz odpowiednie narzędzia diagnostyczne tworzą proces diagnozy nadruchliwości u dzieci. Warto jednak wspomnieć, że osoby z najbliższego otoczenia, są im najlepiej znane i mogą zaobserwować pierwsze, niepokojące sygnały. Pierwsza diagnoza oparta jest na obserwacji najbliższych, ponieważ to najpierw rodzice zauważają trudności w koncentracji, impulsywne zachowania czy problemy w regulacji emocji.
Diagnoza dziecka nadpobudliwego, odbywa się na podstawie sporządzenia dokładnego wywiadu klinicznego kilku specjalistów: psychiatry, psychologa, pedagoga czy pediatry. Ważne jest zrozumienie, jakie objawy zauważono, kiedy się pojawiły i jak wpływają na codzienne życie. Wykonywane w procesie diagnostycznym badania mają na celu wykluczenie innych chorób. Wykorzystywane kwestionariusze dla rodziców i nauczycieli mają pomóc ocenić funkcjonowanie dziecka w różnych sytuacjach, przeprowadzana jest również rozmowa z dzieckiem.
Standardowym narzędziem do oceny objawów ADHD są testy psychologiczne, oceniające umiejętności poznawcze oraz zachowania dziecka.
Jak zachowuje się dziecko z ADHD i jak odróżnić nadruchliwość od innych zaburzeń? Niezwykle istotne jest, aby diagnoza była kompleksowa i dokładna. Objawy ADHD mogą być często mylone z innymi dysfunkcjami, takimi jak: zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia nastroju, czy przewlekłe zaburzenia snu.
Jak wspierać dzieci z ADHD?
Nadpobudliwe dziecko zmaga się z trudnościami na wielu płaszczyznach zarówno w środowisku szkolnym, jak i pozaszkolnym. Problemy, których doświadczają, powodują, że gorzej niż rówieśnicy radzą sobie w nauce, mają niższe stopnie oraz przejawiają trudności w funkcjonowaniu w domu. Bardzo często nie udaje się znaleźć uchwytnej przyczyny takich zachowań. Najlepszym wsparciem w tym momencie dla dziecka są bliscy, nauczyciele, opiekunowie i specjaliści. Dobrze znane mu osoby, zapewniają niezbędne mu poczucie bezpieczeństwa i ucieczki w potrzebnych chwilach.
Wspierające proces terapii dziecka z ADHD, mogą okazać się treningi umiejętności poznawczych w Naszym Centrum BrainProgress. Kompleksowy program treningowy oparty na amerykańskiej metodzie BrainRx korzystnie wpływa na rozwój dziecięcego mózgu, powodując wzrost umiejętności poznawczych. Szczególnie istotnym obszarem, w naszym programie, dla uczniów z nadruchliwością, jest praca nad rozwojem koncentracji. Indywidualne treningi z trenerem w połączeniu z treningami komputerowymi, tworzą idealne warunki do wzmacniania uwagi dziecka. Różnorodne ćwiczenia zostały opracowane, aby rozwijać siedem umiejętności poznawczych takich, jak pamięć, przetwarzanie słuchowe, wzrokowe, logiczne myślenie, szybkość procesów myślenia. O rezultatach naszego programu możesz przeczytać w raporcie z przeprowadzonych badań.
Rozpoznanie ADHD wymaga długiej i szczegółowej obserwacji. Proces diagnozy obejmuje nie tylko ocenę zachowań i funkcjonowania danej osoby w różnych kontekstach, ale także zbieranie informacji od osób z jej najbliższego otoczenia, takich jak rodzice, nauczyciele czy pracodawcy. Ważne jest, aby analiza była wszechstronna, uwzględniając zarówno trudności w koncentracji, impulsywność, nadmierną aktywność, jak i potencjalne problemy emocjonalne oraz społeczne. Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć ADHD, niezwłocznie skonsultuj się ze specjalistą. Tylko odpowiednio przeprowadzona diagnoza umożliwi wdrożenie spersonalizowanego planu wsparcia, który może znacznie poprawić jakość życia oraz funkcjonowanie zarówno w sferze edukacyjnej, zawodowej, jak i społecznej. Wczesna interwencja i dopasowane strategie wsparcia mogą pomóc w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z ADHD, umożliwiając pełniejsze wykorzystanie potencjału człowieka.
Bibliografia:
- “Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)”,Lepori LR, Kaczorowski S.,Wydawnictwo PZWL, Warszawa; 2010.
- “ADHD nadpobudliwość psychoruchowa. Istota zagadnienia”,Portman R.,Wydawnictwo Jedność, Kielce, 2006.
- “ADHD – zaburzenia zachowania i emocji wieku dziecięcego i młodzieńczego “, Journal of Clinical Healthcare 1/2016
- “BADANIA ASOCJACYJNE GENÓW KANDYDUJĄCYCH W ZESPOLE NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ I DEFICYTU UWAGI (ADHD) Z WYBRANYMI FUNKCJAMI POZNAWCZYMI”, Słopień A., UM im.K. Marcinkowskiego w Poznaniu